Seksuologische hulpverlening door de POH-GGZ

Het bijzondere aan zorgvragen met betrekking tot seksualiteit is dat ze veel voorkomen, maar relatief weinig aan de orde komen op het spreekuur van huisarts en POH-GGZ. De belangrijkste reden hiervoor is dat beide partijen - huisarts/POH en patiënt/cliënt- geneigd zijn het onderwerp seksualiteit te vermijden. Seksualiteit is voor zowel cliënten als voor hulpverleners een lastig onderwerp en beide partijen wachten meestal tot de ander het gesprek over seksualiteit initieert.

Speciaal voor de POH-GGZ is deze 3-daagse cursus ontwikkeld gericht op het verwerven van basiscompetenties seksualiteitshulpverlening met nadruk op effectief professioneel gedrag, communicatievaardigheden, de noodzakelijke kennis over de biospsychosociale aspecten van seksueel (dis-)functioneren (inclusief de in DSM 5 opgenomen seksuele “disfuncties”) en op samenwerking met andere zorgprofessionals op het terrein van seksuele gezondheid.

Met de uitbreiding van het takenpakket van huisarts en praktijkondersteuners in de GGZ is ook hulpverlening bij seksuele problemen meer dan voorheen een taak van de basiszorg geworden. Temeer daar seksuologische hulpverlening in de GGZ en in de somatische gezondheidszorg alleen tot de basiszorg behoort als de hoofddiagnose een somatische of psychische aandoening betreft.

Voor het merendeel van de mannen en vrouwen is seksualiteit een essentieel onderdeel van de kwaliteit van het leven. Problemen rond seksualiteit leiden vaak tot psychische problemen en veel psychische problemen hebben ook gevolgen voor seksualiteit. Daarnaast hebben ook behandelingen met bijvoorbeeld antidepressiva en andere psychofarmaca frequent negatieve effecten op seksualiteit. Bij antidepressiva zijn seksuele bijwerkingen zelfs de belangrijkste reden voor therapieontrouw. Ook de lichamelijke, psychische en relationele effecten van veel somatische ziekten en behandeling daarvan (bijv medicatie, operatie, radiatie) hebben vaak gevolgen voor seksualiteit die leiden tot zorgvragen.

Het is van belang dat seksuele problemen en zorgvragen tijdig worden gesignaleerd en dat de POH in staat is een gesprek over seksualiteit te initiëren, voorlichting kan geven over tal van aspecten van seksuele gezondheid en gedragsadviezen kan geven door middel van motivationele gespreksvoering en counseling. Samen met de huisarts kan de POH-GGZ ook een beleidsplan opstellen voor de behandeling van enkelvoudige seksuele disfuncties zonder uitgebreide psychische en/of somatische comorbiditeit.

doelgroep en doelstelling

POH’s-GGZ met verschillende basisdisciplines: SPV, MW, HBO toegepaste Psychologie, masterpsycholoog, GZ-psycholoog. 

De POH-GGZ

• Kan effectief een gesprek initiëren over seksualiteit met elke patiënt, ongeacht diens leeftijd, sekse, seksuele oriëntatie, leefstijl, etniciteit , cultureel-religieuze achtergrond en psychische en/of somatische co-morbiditeit.
• Heeft inzicht in de potentiële effecten van eigen normen/waarden, referentiekaders en oordelen mbt seksualiteit op professioneel gedrag (‘non-judgemenatal attitude’).
• Kan de huisarts ondersteunen bij alle problemen en zorgvragen van patiënten op het gebied van seksuele gezondheid.
• Kan zorgvragen op het gebied van seksuele gezondheid signaleren en in kaart brengen.
• Kan een extensieve bio-psychosociale seksuele anamnese afnemen.
• Kan normaliteitsvragen mbt seksuele functies, seksueel functioneren en somatische aspecten van seksualiteit beantwoorden.
• Heeft kennis over de fysiologische, psychologische en contextuele aspecten van seksueel (dis)functioneren in verschillende levensfasen en kan hier adequate voorlichting over geven.
• Heeft kennis van de diagnostische criteria van de seksuele disfuncties conform DSM 5
• Heeft globale kennis over de samenhang tussen psychische ziektebeelden en seksuele problemen/disfuncties
• Heeft kennis van de seksuele gevolgen van seksuele traumatisering.
• Heeft kennis over de samenhang tussen lichamelijke moeilijk verklaarbare peri-genitale klachten, de bekkenbodem en onderliggende psycho-seksuele problematiek.
• Heeft kennis over de seksuele bijwerkingen van (psycho)farmaca.
• Kent de NHG richtlijnen met betrekking tot seksuele disfuncties.
• Heeft aandacht voor en globale kennis van preventiemethoden en strategieën van ongewenste zwangerschap, SOA’s en seksuele grensoverschrijding.
• Is in staat om patiënten met problemen/zorgvragen adequaat voor te lichten, te counselen en om bij enkelvoudige seksuele disfuncties in samenwerking met de huisarts een behandelplan op te stellen met aandacht voor lichamelijke, psychische en contextuele (relationele) aspecten van het probleem.
• Kent de eigen grenzen van de eigen competentie met betrekking tot professioneel handelen bij seksuele problematiek.
• Is in staat om bij seksuele problemen adequaat te verwijzen naar seksuologische professionals in 2e en 3e lijns SGZ en GGZ

inhoud

• Kennismaking/individuele leerdoelen
• Practicum praten over seks
• Hoe werkt seks?
• Wat weet je van seks
• Seksuele problemen en disfuncties
• De pro-actieve seksuele anamnese
• Probleem analyse naar aanleiding van ingebrachte gespreksverslagen
• Seksuele disfuncties en co-morbiditeit
• Seksualiteit en psychofarmaca
• Wat is normaal?
• Seksuele gezondheid en gezonde seksualiteit
• Behandeldoelen en behandelplannen
• MDO behandelplannen/interventies door de POH-GGZ
• Signaleren van late gevolgen van seksuele traumatisering
• De bekkenbodem als spiegel van de ziel
• Vragen en zorgen rond seksuele oriëntatie, seksuele voorkeuren en genderidentiteit
• Seks en levensfase
• Seks en cultuur

werkwijze

Literatuurstudie, praktische oefeningen en opdrachten.

aan te schaffen literatuur

• Van Lankveld J, ter Kuile M, Leusink P. (red)Seksuele disfuncties. Diagnostiek en Behandeling. Houten, Bohn Stafleu van Loghum. 2010
• Leusink P, Ramakers M. Handboek Seksuele Gezondheid. Probleem-georiënteerd denken en handelen. Assen. Koninklijke van Gorcum BV, 2014

aanbevolen: Rik van Lunsen en Ellen Laan. Seks! Een leven lang Leren. Amsterdam, Prometheus, 2017

opleiding POH-GGZ

Deze cursus is onderdeel van de modulaire opleidingsroute POH-GGZ, waarmee het RINO POH-GGZ kan worden behaald. Zie ook: www.rino.nl/poh-ggz