Onder de loep | Loes Marquenie over Imagery Rescripting en de kracht van verbeelding

Loes Marquenie is klinisch psycholoog en plaatsvervangend hoofdopleider bij de opleiding tot Klinisch Psycholoog bij RINO amsterdam. Ze promoveerde in 2003 op angststoornissen bij alcoholverslaving en heeft daarna meegewerkt aan  onderzoeken naar Imagery Rescripting in de behandeling van PTSS. Het eerste onderzoek was gericht op cliënten met PTSS na trauma in de kindertijd.

Bij RINO amsterdam verzorgt Loes in samenwerking met CCD de cursus ''Imagery Rescripting bij PTSS na trauma in de kindertijd''. In dit interview vertelt ze meer over deze succesvolle behandelmethode, maar eerst leggen we kort uit wat Imagery Rescripting precies inhoudt.

Met Imagery Rescripting (ImRs) herschrijf je herinneringen aan nare of traumatische gebeurtenissen die invloed hebben op je psychische gezondheid. Je haalt een gebeurtenis op uit je geheugen, alsof je deze opnieuw meemaakt. Daarna beeld je je in hoe de gebeurtenis veel beter had kunnen verlopen, waarbij je niet beperkt wordt door wat er in het echt allemaal níet kan. Alle fantasiemogelijkheden staan nu tot je beschikking en daarmee komt het tot een goed einde. Met ImRs geef je jouw traumatische herinnering een andere betekenis en herschrijf je als het ware de herinnering.

Bij RINO amsterdam ben je niet alleen plaatsvervangend hoofdopleider van de opleiding tot Klinisch Psycholoog, maar ga je ook zelf als docent een cursus verzorgen: Imagery Rescripting bij PTSS na trauma in de kindertijd.
Kun je ons vertellen waarom ImRs zo succesvol is bij PTSS? Wat blijkt er uit de onderzoeken?
ImRs is één van de verschillende behandelingen die effectief zijn voor het behandelen van PTSS. Behandelingen zijn het meest effectief als deze echt gericht zijn op het trauma zelf.

Imaginaire exposure en EMDR zijn twee traumabehandeling die veel onderzocht zijn en ook erg effectief zijn gebleken. EMDR wordt vaak in de media genoemd, maar imaginaire exposure zou ik de moeder van alle traumagerichte behandelingen noemen. Als je deze twee methodes en ImRs naast elkaar legt, zie je dat ze ongeveer even effectief zijn. Over elke methode is er een theorie, vaak meerdere, over de werkzame factoren. Die theorie wordt in de loop van de tijd weer wat bijgesteld als nieuw onderzoek daar aanleiding toe geeft. Bij ImRs denken we dat als we het trauma-geheugennetwerk activeren en er dan nieuwe informatie aan toevoegen, het trauma een andere betekenis krijgt en de herinnering ook andere emoties oproept.

In ons laatste onderzoek hebben we de drie genoemde behandelvormen met elkaar vergeleken bij mensen die voor hun verslaving in behandeling zijn bij Jellinek en daarnaast een PTSS hebben. In deze doelgroep zie je dat cliënten vaak vroegtijdig stoppen met de behandeling. Dat is een groot probleem. In de voorlopige resultaten zagen we dat cliënten die ImRs kregen voor hun PTSS vaker hun behandeling afmaakten dan de cliënten die exposure of EMDR kregen.

Hoe zie je de toekomst van ImRs voor je in de psychologische praktijk? Denk je dat deze behandelvorm dominant zal worden in de behandeling van PTSS?
Ik hoop dat ImRs de drempel verlaagt voor therapeuten die enige terughoudendheid voelen om traumagericht te behandelen. In de praktijk zien we dat mensen met een PTSS vaak geen traumagerichte behandeling krijgen ondanks dat we weten dat zo’n aanpak het meest effectief. Als er dan ook nog comorbiditeit bij komt kijken, kan een therapeut daar een beetje zenuwachtig van worden. Het kan namelijk behoorlijk spannend zijn om met je cliënt een PTSS-behandeling aan te gaan. Ik hoop dat ImRs die therapeuten over de streep trekt om traumagericht te behandelen. En wat eigenlijk nog veel belangrijker is, is dat de cliënt nu ook meer keuze heeft. De drempel voor cliënten om met hun PTSS aan de slag te gaan, kan natuurlijk ook vrij hoog zijn. Je gaat namelijk aan de slag met iets wat veel angst en andere klachten veroorzaakt. Het zou zo mooi zijn als cliënten een behandeling kunnen kiezen die bij hen past.
 

Je zegt dat therapeuten soms enige terughoudendheid voelen om traumagericht te behandelen. Waarom is dat zo?
We willen het liefst dat onze cliënten meteen heel tevreden zijn, maar bij een traumagerichte behandeling wordt flink wat gezweet en gehuild. Dat is bij andere behandeling soms ook zo, maar bij traumagericht behandelen moet je het trauma weer omhoog halen om het aan te pakken. De verhalen die mensen vertellen zijn ontzettend pijnlijk en jouw rol als therapeut is om je cliënt ermee te confronteren, dat is een lastige rol. We zijn dan soms bang dat je cliënt daardoor ontregelt wat je als therapeut natuurlijk niet op je geweten wil hebben. Daar is onderzoek naar gedaan en dat risico blijkt helemaal niet zo groot. Uiteindelijk is het trauma vaak juist de voedingsbodem en daarom moet je juist wél het trauma aanpakken om de angel eruit te halen om daarmee wat aan die ontregelingen te doen.


Kun je iets zeggen over de doelgroep van de cursus? Je bent natuurlijk plaatsvervangend hoofdopleider van de KP-opleiding, maar de cursus is niet alleen voor KP-alumni, of wel?
Zeker niet. In het laatste onderzoek hebben we ontzettend effectieve behandelingen gegeven met basispsychologen die goed getraind waren in rescripting. Voor basispsychologen is de cursus ook heel geschikt. En hij telt ook mee als vervolgcursus voor de VGCt-registratie. Het is wel fijn als cursisten iets van gedragstherapie, exposure en PTSS weten, maar de cursus geeft voldoende handvatten om de methode in de praktijk te brengen. Tijdens de cursus moet er wel geoefend kunnen worden met cliënten. Dit is ontzettend belangrijk en vergroot de kans dat de cursist later de behandelmethode ook in de praktijk gaat toepassen.


Bij de behandeling van trauma met EMDR en imaginaire exposure zijn vaak meerdere sessies nodig. Hoe zit dat met ImRs?
Bij ImRs heb je meerdere zittingen nodig, net zoals bij exposure en EMDR. Wel heb ik in verschillende onderzoeken gelezen dat klachten iets sneller zakken met EMDR, maar dat ze uiteindelijk op hetzelfde resultaat uit komen. We bieden met ImRs eigenlijk standaard twaalf zittingen aan. In het eerste onderzoek waren dat er zestien, maar dat was eigenlijk in veel gevallen niet nodig.

Deze cursus richt zich specifiek op het inzetten van ImRs na trauma in de kindertijd. Waarom is dat zo? Is er voor trauma op latere leeftijd een andere aanpak nodig of is dan een andere behandelmethode geschikter?
Zowel imaginaire exposure als EMDR als ImRs kun je toepassen op trauma's die recentelijk hebben plaatsgevonden als op trauma’s in de kindertijd. Als de trauma's hebben plaatsgevonden in de kindertijd, dan zijn hulpverleners geneigd om daar heel voorzichtig en terughoudend mee om te gaan. Bij therapeuten kan de drempel om dit type trauma te behandelen nog groter zijn terwijl daar geen reden voor is. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat een traumagerichte behandeling ook bij trauma’s uit de kindertijd juist heel belangrijk is. Er werd lang gedacht dat het nodig was om een behandeling voorafgaand aan de traumabehandeling te doen om mensen houvast te geven. Uit het eerste onderzoek waar ik aan meewerkte, bleek dat zo’n voortraject helemaal niet nodig is.

De cursus richt zich specifiek op trauma in de kindertijd om aandacht te geven aan de specifieke problemen die therapeuten verwachten bij cliënten met PTSS na trauma in de kindertijd. Bijvoorbeeld: hoe ga je bij de PTSS-behandeling om met comorbide klachten. In de cursus leer je hoe je ondanks die klachten toch traumagericht kan behandelen.

Kun je een of meerdere voorbeelden noemen uit de praktijk waaruit de kracht van ImRs is gebleken?
Daar heb ik zeker een mooi recent voorbeeld van. Ik heb iemand behandeld die door ImRs de kracht van zijn eigen fantasie ontdekte. Diegene zag echt allemaal mogelijkheden waardoor hij er altijd een heel mooi einde aan fantaseerde. Als diegene last had van intrusieve herinneringen dan zag die cliënt de mogelijkheid om daar rescripting bij toe te passen. Dat is mooi om te zien, want we leren mensen ook om situaties die niet tijdens de behandeling zijn behandeld zelf thuis aan te pakken. Bij PTSS zie je soms ook dat er een terugval is en met rescripting hebben cliënten zo zelf handvatten gekregen om ermee aan de slag te gaan. Ik moedig mijn cliënten echt aan om er thuis mee aan de slag te gaan.

Tijdens de sessies gaan cliënten in hun verbeelding goed zorgen voor het kind dat ze waren tijdens het trauma. Het is indrukwekkend om te zien dat veel cliënten buiten de therapie ook op heel andere vlakken beter voor zichzelf gaan zorgen. Zo worden cliënten vaak ook assertiever. Dit zijn veranderingen waar de therapie zich niet op richt, maar wat wel super fijn is om te zien na afloop van de behandeling.

Wil je zelf Imagery Rescripting leren toepassen? Klik dan hier om meer te lezen over de cursus ''Imagery Rescripting bij PTSS na trauma in de kindertijd''.