Kwaad en kwetsbaar: Werken met jongeren met ernstige gedragsproblemen

Op 6 maart gaat de cursus Kwaad en Kwetsbaar van start bij RINO amsterdam. Een van de docenten is drs. Erik Jongman. Erik is psychotherapeut, supervisor en trainer bij De Waag en Levvel. We vroegen hem naar zijn ervaringen met het werken met jongeren met ernstige gedragsproblemen en zijn benieuwd wat cursisten kunnen verwachten in de cursus.

Wat maakt het werken met jongeren met ernstige gedragsproblemen, vooral diegenen die moeilijk bereikbaar zijn, zo uniek en uitdagend voor jou als professional?

“Anders dan bij jongeren met minder ernstige problematiek, is het bij deze doelgroep essentieel om jezelf als instrument in te zetten. Ze hebben altijd door wie je bent en zijn kritisch over hoe je jezelf opstelt. Het werken met deze doelgroep raakt je diep. Het daagt je voortdurend uit om kritisch naar je eigen handelen te kijken en een beroep te doen op je persoonlijke en professionele vaardigheden.”

Kun je een voorbeeld delen van een situatie waarin een brede kijk op het systeem en samenwerking tussen verschillende stakeholders een positieve verandering teweegbracht bij een jongere?

"Zeker! Onlangs heb ik een casus afgesloten met een jongere die vond dat ik iets verkeerd had aangepakt. Ik wilde dit bespreken, maar de jongere toonde daarvoor geen interesse. Dat confronteerde me met mijn eigen motivatie en behoefte. Ik vroeg me af waarom het voor mij zo belangrijk  was om dit conflict op te lossen. Het is wetenschappelijk bewezen dat een afgeronde behandeling effectief is; voorzetting van de behandeling was essentieel. Na overleg lukte het om met de voorwaarden van de jongere, tot een positieve afronding te komen."

Welke fascinerende gedragskenmerken en onderliggende mechanismen van deze jongeren zullen de cursisten in deze training ontdekken en leren aanpakken?

“Vermijding is een cruciaal kenmerk. Het vergt moed om je kwetsbaar op te stellen en contact te maken met jongeren die zich terugtrekken. Het is een aangeleerde strategie om problemen te vermijden, maar door contact te maken kunnen we hier verandering in brengen. Het is belangrijk om niet op te geven, zelfs als anderen je acties als onzinnig beschouwen. Want hoe is dat dan als de ander geen zin in je heeft en je voor de deur laat staan. En als dat bij de tweede keer ook gebeurt. Ga je dan voor de derde keer voor de deur staan? Ik heb wel meegemaakt dat mijn team zegt: 'ga je het nou toch weer proberen? Je lijkt gekke Henkie wel’. En dan denk ik: “Tja, ik ben ook wel een beetje gekke Henkie maar het is wel een onderdeel van mijn werk, ik laat niet los.”

Hoe kan inzicht in de eigen geschiedenis, levenservaring en drijfveren van deelnemers bijdragen aan hun effectiviteit bij het werken met jongeren?

"Het begrijpen van je eigen achtergrond en drijfveren is essentieel. Het stelt je in staat om te begrijpen hoe je overkomt op anderen en hoe zij jou zien. Door zelfreflectie en mentaliseren kun je beter inspelen op de behoeften van de jongeren en effectiever met hen communiceren."

Voor professionals die wellicht twijfelen aan hun vermogen om een werkrelatie op te bouwen met ogenschijnlijk onverschillige jongeren, welke concrete tips en vaardigheden krijgen zij tijdens de cursus?

"Het is begrijpelijk dat sommige professionals twijfelen aan hun vermogen om een werkrelatie op te bouwen met jongeren die onverschillig lijken. Een belangrijke tip die ik kan meegeven, is dat het hebben van een passie voor dit werk essentieel is. Je hoeft niet te proberen om te zijn zoals een collega; juist jouw eigen persoonlijkheid is cruciaal. Een voorbeeld hiervan is een collega uit Bussum die erg geaffecteerd sprak en er een beetje 'truttig' uitzag, zoals ze zelf zei. Maar ze toonde wel haar ware zelf en liet zien dat ze de passie had om jongeren te helpen uit de criminaliteit te blijven. Uiteindelijk bouwde ze een sterke band op met de jongeren."

Hoe stimuleert de cursus interdisciplinaire samenwerking en systeemgericht werken, en waarom zullen deze vaardigheden het verschil maken in de benadering van deze jongeren?

"De cursus legt sterk de nadruk op interdisciplinaire samenwerking en systeemgericht werken, omdat deze benaderingen cruciaal zijn voor het effectief omgaan met deze jongeren. Hoewel sommige jongeren zich lijken te distantiëren van het systeem, is de invloed van hun ouders nog steeds enorm. Vaak dragen ze een emotionele bagage met zich mee, waarbij gevoelens van verwaarlozing en verlating vanuit het systeem, vaak hun ouders, een grote rol spelen. Daarom is het essentieel om ook met de ouders te werken."

Welke inspirerende inzichten uit literatuur, zoals "Patronen Doorbreken," zullen deelnemers verwerven en direct kunnen toepassen in hun werk met deze doelgroep?

"Deze cursus biedt waardevolle inzichten uit literatuur, zoals "Patronen Doorbreken" ( H. van Genderen, G. Jacob & L. Seebauer (2012) , die deelnemers direct kunnen toepassen in het werken met deze doelgroep. Deze literatuur kan helderheid brengen met voorbeelden en concepten over de complexiteit van jongeren en wat dat betekent voor de professionals die met hen werken'"

Zijn er schrijvers of behandelaren waar je door geïnspireerd bent?

“Persoonlijk ben ik geïnspireerd door verschillende schrijvers en behandelaren. Een van hen is Anton Hafkenscheid, wiens werk over de therapeutische relatie diepgaande inzichten biedt. Zijn benadering helpt therapeuten om beter te begrijpen hoe ze een effectieve relatie kunnen opbouwen met hun cliënten.

Daarnaast vind ik de principes van schematherapie, zoals beschreven in literatuur zoals ‘Patronen Doorbreken’, bijzonder nuttig binnen het systemisch werken. Deze benadering biedt concrete tools om diepgewortelde patronen te doorbreken en helpt bij het creëren van verandering op lange termijn.

Ook de humanistische benadering van Rogers heeft mij geïnspireerd. Zijn inzichten helpen therapeuten om dicht bij de cliënt te blijven en empathisch te zijn, zonder te overvragen of te veroordelen.”

Wat zou je zeggen tegen professionals in het jeugddomein die nog twijfelen over het volgen van deze cursus?

"Aan professionals in het jeugddomein die nog twijfelen over het volgen van deze cursus, zou ik willen zeggen: elke therapeut komt soms complexe situaties met ouders en kinderen tegen waarin je je onthand voelt. Deze cursus biedt instrumenten en vaardigheden om jezelf te blijven in zulke momenten en toch effectief te kunnen handelen."

Wil je meer informatie over deze cursus?
Bekijk de webpagina voor meer informatie en aanmelden: Cursus Kwaad en kwetsbaar | RINO amsterdam