Wat doet de zon met onze mentale gezondheid?

Je kent het vast: zodra de zon zich laat zien, voelt alles net een beetje lichter. Je hebt meer energie, meer zin om dingen te doen en je humeur lijkt vanzelf op te klaren. Maar zit dat gevoel alleen tussen je oren, of gebeurt er écht iets in je lichaam als de zon schijnt? 

Volgens UMCG-psycholoog Douwe van Tuinen, gespecialiseerd in lichttherapie, heeft zonlicht zeker invloed op hoe we ons voelen. ‘In je ogen zitten cellen die licht opvangen en signalen sturen naar je biologische klok', legt hij uit. Deze centrale klok, officieel de suprachiasmatische kern (SCN) genoemd, zorgt ervoor dat je op het juiste moment wakker wordt, honger krijgt, alert bent of juist slaperig wordt. ‘Je biologische klok zit diep in je hersenen en stuurt op zijn beurt weer de ritmes aan van organen in je hele lichaam. Als die ritmes goed op elkaar afgestemd zijn, voel je je goed.’ 

Hoe licht je klok aanstuurt 

Licht speelt een belangrijke rol in het afstemmen van die interne ritmes. In het netvlies van je ogen zitten speciale cellen die registeren of het licht of donker is. Die informatie gaat rechtstreeks naar je biologische klok. ‘Als het donker wordt, schakelt je lichaam langzaam over naar de nachtstand’, vertelt Van Tuinen. ‘Als je klok goed loopt, voel je je fitter, slaap je beter en kun je je beter concentreren. Maar raakt je ritme verstoord, bijvoorbeeld door nachtdiensten, een jetlag of te veel schermlicht in de avond, dan kan dat een negatieve invloed hebben op je slaap, je humeur en gezondheid.’ 

Blauw licht in de ochtend 

De kleur van het daglicht verandert gedurende de dag en dat is geen toeval. ‘In de ochtend zit er veel blauw licht in het zonlicht. In de avond overheerst rood licht’, zegt Van Tuinen. ‘Blauw licht is juist in de vroege ochtend gezond: het onderdrukt de aanmaak van melatonine, het hormoon dat je slaperig maakt. Daardoor word je alerter en energieker. Bovendien helpt het je biologische klok resetten, zodat alle processen in je lichaam weer goed op elkaar afgestemd zijn.’ 

Licht als natuurlijke oppepper 

Licht doet meer dan alleen je biologische klok aansturen. Het beïnvloedt ook direct je stemming. ‘Blauw licht stimuleert hersengebieden die betrokken zijn bij je gemoedstoestand', legt Van Tuinen uit. ‘Mensen met een winterdepressie hebben vaak baat bij lichttherapie met helder blauw licht, omdat het hun stemming verbetert en hun biologische ritme herstelt. Deze therapie geven we dan ook altijd vroeg in de ochtend, rond half acht, omdat dat het beste werkt.’ 

Waarom je je in de zomer vaak beter voelt 

In de zomer is het vroeg en lang licht. Daardoor krijg je vooral in de ochtend meer blootstelling aan blauw licht. ‘Dat zorgt ervoor dat je biologische klok goed blijft lopen', vertelt Van Tuinen. ‘Je voelt je energieker, hebt meer zin om dingen te doen en je stemming verbetert.’ In de winter is het tegenovergestelde het geval: het is s ’ochtends langer donker, we zijn vaker binnen, en we nemen minder van dat belangrijke ochtendlicht op. Daardoor kan je ritme uit balans raken, waardoor je je moe en somberder voelt. 

Meer dan alleen je humeur 

Het effect van licht beperkt zich niet tot je brein. Zonlicht heeft ook invloed op andere lichamelijke processen. ‘Onder invloed van licht neemt de bloedcirculatie toe, waardoor je hart minder hard hoeft te werken', zegt Van Tuinen. ‘Ook helpt zonlicht bij het verminderen van pijn en draagt het bij aan een beter slaap-waakritme. En goed slapen is weer belangrijk voor je afweersysteem.’ 

Als de zomer juist zwaar voelt 

Toch is het niet voor iedereen feest als de zon schijnt. Ongeveer tienduizend mensen in Nederland krijgen juist in de zomer last van depressieve klachten. ‘Een zomerdepressie komt minder vaak voor dan een winterdepressie, maar kan net zo ingrijpend zijn', zegt Van Tuinen. ‘De oorzaak is vaak een combinatie van factoren: wisselende temperaturen, slecht slapen door de warmte en een verstoord biologisch ritme.’ Ook sociale druk speelt mee. ‘Iedereen lijkt buiten te genieten: je ‘moet’ op vakantie, barbecueën, het leuk hebben. Als dat niet lukt, kan dat mentaal zwaar zijn.’ 

Wat kun je zelf doen? 

Volgens Van Tuinen is een vast ritme het allerbelangrijkste. ‘Sta elke dag rond dezelfde tijd op en probeer vroeg in de ochtend even buiten te zijn. Dat hoeft echt geen zonvakantie te zijn, een korte wandeling in de ochtendzon is al voldoende.’ Ook voeding, beweging en slaap zijn volgens hem essentieel. ‘Samen met licht vormen die vier factoren de basis van je mentale welzijn.

Bron: UMCG