04 mrt 2024
Yvette de Nijs is GZ-psycholoog en werkt al vijf jaar in de jeugd GGZ. Tijdens haar GZ-opleiding die ze in 2017 startte, is ze zich steeds meer gaan ontwikkelen in het werken met chronisch getraumatiseerde kinderen in de pleegzorg. Daarnaast is De Nijs in 2017 begonnen met het geven van de Tem je Draak-training bij Levvel samen met Nathalie Schlattmann, Samantha Regoli-Bakker en Melissa Goris.
‘’Tem je Draak heeft een heel duidelijke structuur. Elke bijeenkomst ziet er qua opbouw ongeveer hetzelfde uit. Dit is voor chronisch getraumatiseerde kinderen erg belangrijk, omdat deze voorspelbaarheid hen veiligheid en houvast geeft, wat voor hen nog belangrijker is dan voor andere kinderen.’’
Wat heeft jullie gemotiveerd om de Tem je Draak-training aan te bieden aan cursisten van RINO amsterdam?
Yvette: ‘We hebben al jaren ervaring met het geven van de Tem je Draak-training aan getraumatiseerde pleegkinderen en zien de meerwaarde van dit groepsaanbod binnen ons werkveld. We zien dat de kinderen die mee hebben gedaan met de Tem je Draak-training baat hebben gehad bij het contact met andere kinderen in de groep. Dankzij de training is het ze duidelijker geworden welke vervolgstappen er nodig zijn en ook staan ze meer open voor traumabehandeling.’
Na het uitbrengen van de Tem je Draak-handleiding voor professionals ontstond de vraag hoe meer organisaties bereikt konden worden en daarmee meer kinderen ervan kunnen profiteren. Nu kunnen professionals zelf aan de slag dankzij de handleiding. In de Tem je Draak-cursus ga je je verdiepen in de handleiding en is er de mogelijkheid om te leren van de brede ervaring die de docenten in de praktijk hebben opgedaan.
Benieuwd naar de theoretische achtergrond van de training en werkzame factoren die hierin worden benadrukt? Lees dan verder:
Tem je Draak bestaat onder andere uit de eerste vier onderdelen van TF-CBT (Trauma Gerichte Cognitieve Gedragstherapie), de zogenaamde PRAC-modules: Psycho-educatie, Relaxatie, Affectregulatie en Cognities (Cohen e.a., 2021; Beer & Lindauer, 2014). Door het aanleren van deze vaardigheden en ermee te oefenen wordt de veerkracht van de kinderen vergroot, stabiliseren ze en verstevigen ze in hun emoties en gedrag. Hierdoor kunnen ze beter voorbereid beginnen aan een eventuele individuele (trauma)therapie, zoals TF-CBT of EMDR. Tem je Draak voegt aan deze PRAC-modules vijf aanvullende essentiële onderdelen toe: Motivatie, Onschuldigen, Diagnostiek, Uitleg en
Sociale steun. Samen vormen deze onderdelen het acroniem PRAC-MODUS. De oefeningen in Tem je Draak sluiten zo veel mogelijk aan bij de oefeningen en metaforen die worden gebruikt in het programma Zorgen voor getraumatiseerde kinderen (Coppens en Van Kregten, 2018), een programma voor de opvoeders van deze kinderen.
‘’Een van de elementen die altijd heel krachtig blijkt te zijn, is de ontmoeting van de (pleeg)kinderen met elkaar. Keer op keer blijkt weer dat een kind verbaasd is dat hij/zij niet de enige is die niet meer bij zijn vader of moeder woont of dat er andere kinderen zijn die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt.’’
Welke specifieke aspecten van het groepstherapeutische proces zijn volgens jullie zo effectief?
Yvette: ‘Een van de elementen die altijd heel krachtig blijkt te zijn, is de ontmoeting van de (pleeg)kinderen met elkaar. Keer op keer blijkt weer dat een kind verbaasd is dat hij/zij niet de enige is die niet meer bij zijn vader of moeder woont of dat er andere kinderen zijn die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt. Hierdoor wordt al een begin gemaakt met het zoeken naar overeenkomsten tussen de kinderen. Steeds weer staat centraal wat de kinderen gemeen hebben met elkaar en hoe ze elkaar kunnen helpen. Ook wel door Yalom (2000) de ‘groepscohesie’ genoemd.’
Daarnaast worden bepaalde patronen in de groep zichtbaar die zich ook thuis of op school afspelen. Hierdoor krijgen de therapeuten diagnostisch goed zicht op de kinderen. Ook kunnen ze proberen om deze patronen meer naar voren te halen en met de kinderen te bespreken. De therapeuten kunnen ze helpen om te experimenteren met andere rollen in het sociale contact met hen als therapeuten, maar ook met de andere kinderen in de groep.
Hoe wordt de Tem je Draak-training concreet uitgevoerd? Welke specifieke fasen of modules worden er doorlopen?
Yvette: ‘Tem je Draak heeft een heel duidelijke structuur. Elke bijeenkomst ziet er qua opbouw nagenoeg hetzelfde uit. Dit is voor chronisch getraumatiseerde kinderen erg belangrijk, omdat deze voorspelbaarheid hen veiligheid en houvast geeft, wat voor hen nog belangrijker is dan voor andere kinderen. De Tem je Draak-training - zoals in de handleiding beschreven - is een programma met acht groepsbijeenkomsten die met een groep doorlopen worden. Het draaiboek heeft een duidelijke opbouw. In de eerste bijeenkomsten is er aandacht voor kennismaking en voor uitleg over het doel van de groep, en wordt er veel psycho-educatie gegeven. In verschillende bijeenkomsten wordt gebruikgemaakt van een verhaal over drie pleegkinderen (Daan, Zaira en Yaro), waarmee de kinderen uitleg wordt gegeven over traumaklachten, triggers en specifieke thema’s die vaak voor pleegkinderen spelen, zoals loyaliteits- en gehechtheidsproblematiek. In alle bijeenkomsten zit een ontspannings-, ademhalings-, mindfulness- of visualisatieoefening. In de middelste bijeenkomsten gaat het over emoties en de bijeenkomsten daarna behandelen de cognitieve driehoek en gedachten.’
De Tem je Draak-training kan ook individueel gegeven worden, waarbij deze volgorde ook gehanteerd wordt, maar eventueel (omdat het individueel gegeven wordt) sneller doorlopen kan worden. Na de acht groepsbijeenkomsten volgt nog één individueel ‘Drakengesprekje’ waarbij gekeken wordt hoe het kind de training heeft gevonden en wat het kind nog verder nodig heeft en zou willen.
In de handleiding van Tem je Draak zijn ook verschillende optionele opdrachten opgenomen die naar inschatting van de behandelaar ingezet kunnen worden.
Hoe worden verschillende therapeutische onderdelen, zoals het therapeutisch voorleesverhaal en ontspanningsoefeningen, geïntegreerd in de training?
De onderdelen/opdrachten uit Tem je Draak worden apart aan de kinderen geleerd en voorgedaan, maar vinden verbinding in de situaties die ontstaan tijdens de training en in de fictieve verhalen van de drie kinderen die tijdens de training worden gebruikt. Wanneer een kind bijvoorbeeld vertelt over zijn week en aangeeft dat hij of zij wat onrustig was bij een bezoekmoment met ouders, wordt gekeken welke oefening, die de kinderen hebben geleerd, daar goed bij past.
Yvette: ‘Daarnaast is het Temmen van de Draak het overkoepelde thema en worden alle onderdelen geïntroduceerd als een extra ‘trucje’ om de draak te kunnen temmen. Waarbij de draak symbool staat voor alle nare dingen die je hebt meegemaakt en hoe je je daardoor kan voelen.’
Hoe selecteren jullie kinderen voor de Tem je Draak-training en moeten ze aan specifieke criteria voldoen?
Yvette: ‘De meeste kinderen die voor de training worden aangemeld, hebben een vermijdende copingstijl. Daarnaast worstelen ze met thema’s zoals loyaliteit en hechting, en is de inschatting dat directe traumabehandeling nog niet passend is. Ook moeten de kinderen in staat zijn om individuele opdrachtjes uit te voeren terwijl ze in een groep zitten. Om te kunnen bepalen of de groep geschikt is voor het kind, is het belangrijk om te letten op de samenstelling van de groep. Het liefst wil je een groep waarbij de leeftijden niet te ver uit elkaar liggen. Het is belangrijk dat kinderen aansluiting, steun en erkenning bij elkaar kunnen vinden. Ze wonen allemaal in een pleeggezin, hebben veel meegemaakt in hun gezin van herkomst en/of hun ouders hebben een psychisch stoornis en/of verslavingsproblematiek. Voor de samenstelling van de groep is het verder van belang dat de problematiek van de kinderen divers is, zowel externaliserend als internaliserend. Het is lastig om de training te geven met een groep van zes kinderen met forse externaliserende gedragsproblemen; van hen wil je het liefst één of twee kinderen in je groep. Informatie hierover kun je goed halen uit de dossieranalyse door te kijken op wat voor school de kinderen zitten en hoe ze in de groep op school functioneren; dit is moeilijker in te schatten op basis van het kennismakingsgesprekje.’
‘’Op basis van onze klinische ervaring zien we dat veel kinderen baat hebben bij de training en vervolgens wel door kunnen stromen voor individuele traumabehandeling óf zelfs genoeg hebben gehad aan alleen de training en het uitgebreid bespreken van thema’s zoals loyaliteit.’’
Wat kunnen jullie vertellen over de wetenschappelijk onderzoek die de effectiviteit van de van de Tem je Draak-training ondersteunt?
Yvette: ‘Vanaf 2016 is er bij alle kinderen en hun (pleeg)ouders een voor- en nameting gedaan. Onlangs zijn de data van 61 kinderen gebruikt voor een eerste pilotonderzoek (scriptie Brinkhuis e.a., 2021). Bij de voor- en nametingen is gebruikgemaakt van twee vragenlijsten: de CRIES-13 en de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). De voor- en nameting van zowel de kinderen als de (pleeg)ouders op de CRIES-13 verschilden significant: bij beide namen de scores significant af. De resultaten van dit eerste pilotonderzoek moeten echter met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd, omdat er veel data ontbrak en er geen controleconditie was.’
Op dit moment wordt er wederom wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de Tem je Draak-training. Op basis van onze klinische ervaring zien we dat veel kinderen baat hebben bij de training en vervolgens wel door kunnen stromen voor individuele traumabehandeling óf zelfs genoeg hebben gehad aan alleen de training en het uitgebreid bespreken van thema’s zoals loyaliteit.
Kunnen jullie meer details geven over het supervisiemoment na de workshop?
Yvette: ‘Het supervisiemoment van de Tem je Draak-cursus bij de RINO wordt online gegeven. In groepjes (afhankelijk van het cursisten aantal) kom je bijeen. Tijdens de Tem je Draak-cursus krijgen de cursisten een eindopdracht mee die ze voorafgaand aan het supervisiemoment in dienen te leveren. Als eindopdracht oefenen de cursisten met een onderdeel uit de Tem je Draak-training en reflecteren ze hierop. Daarnaast formuleren de cursisten een vraag die tijdens het supervisiemoment wordt besproken. Vragen kunnen gaan over de implementatie van Tem Je Draak binnen de eigen organisatie, het oefenen met materiaal of het groepstherapeutisch proces.’
Kunnen jullie voorbeelden delen van uitdagingen bij het implementeren van de Tem je Draak-training en hoe deze zijn aangepakt?
Yvette: ‘Het is binnen onze organisatie een uitdaging geweest om de Tem je draak-training, als het gaat om financiering, goed neer te zetten. We hebben veel gepuzzeld over hoeveel uur de training in beslag neemt en hoe dit zich vertaalt in FTE ed.
Wij hebben ervaren dat het niet ingewikkeld is om een groep mensen te enthousiasmeren om de Tem je Draak-training te geven, maar wel om deze mensen te behouden. Het heeft wat jaren geduurd om een poule van vaste mensen ervaring op te laten doen met de Tem je Draak-training, van onze kant heeft dat geduld en vertrouwen gevraagd om toch door te gaan, ook als er weer mensen uit de organisatie vertrokken.’
Klik hier om meer te lezen over de cursus Tem je Draak bij RINO amsterdam. Schrijf je nu nog in!
Deel dit artikel
RINO op Twitter
Tweets van @rinoamsterdam